Haberler

RENK TARİHİ VE BİLİMİ

RENK NEDİR?

Rengi görebilmek için ışığa sahip olmanız gerekir. Işık bir nesneye vurduğunda bazı renkler nesneden yansır, bazıları ise nesne tarafından emilir. Gözlerimiz yalnızca yansıyan veya geri dönen renkleri görür. Renk ile ışık arasındaki bağlantıyı keşfeden ilk kişi bilim insanı Sir Isaac Newton’dur.

RENK BİLİMİ: ISAAC NEWTON’UN PRİZMASI

Güneş ışığı gibi saf beyaz ışık, görünür renklerden oluşur. Sir Isaac Newton bunu 1666 yılında bir ışık demetini prizmadan geçirerek keşfetti.

Ünlü İngiliz bilim insanı o sırada 23 yaşındaydı. O dönemde Avrupa’yı kasıp kavuran veba nedeniyle Cambridge Üniversitesi kapatılmış ve Newton bir yıldan fazla evinde kalmak zorunda kalmıştı. Bu süreçte Newton, ünlü spektrum deneylerini yaptı. Karantina sıkıntısını gidermek için, karanlık odasının perdelerine delikler açarak prizma aracılığıyla geçen ışığın etkilerini inceledi.

Işık, doğal gökkuşağında bulunan aynı renk sıralamasına ayrıldı.

Bu spektrumda sonsuz sayıda renk bulmasına rağmen Newton, bilinen yedi gezegen ve diyatonik dizideki yedi müzik notasına benzer şekilde sadece yedi ana renk olduğunu göstermek istedi. Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, çivit mavisi ve moru tanımladı. Bu, Aristoteles’in siyah ve beyazın karışımı olarak gördüğü yedi renk sınıfıyla da uyumluydu.

Newton, ikinci bir prizma kullanarak spektrumda her rengin tek bir dalga boyundan oluştuğunu, yani başka renklere ayrılamayan monokromatik bir yapıya sahip olduğunu gösterdi.

RENK PRİZMA SPEKTRUMUNU GÖRMEK

Newton’un keşfettiği gibi, güneş ışığı prizmadan geçirildiğinde görülebilen 7 ana renkten oluşur: kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, çivit mavisi ve mor. Bu karışıma beyaz ışık denir. Beyaz ışık beyaz bir nesneye çarptığında, hiçbir rengi emmediği ve tüm renkleri eşit şekilde yansıttığı için bize beyaz görünür. Renkli bir nesneye çarptığında ise bu renk yansır. Siyah bir nesne tüm renkleri eşit şekilde emer ve hiçbirini yansıtmaz, bu nedenle siyah görünür. Sanatçılar siyahı bir renk olarak kabul ederken, bilim insanları siyahı tüm renklerin yokluğu olarak tanımlar.

RENK KARIŞTIRMA: ANA VE İKİNCİL RENKLER

Geleneksel renk teorisinde (boya ve pigmentlerde kullanılır), ana renkler diğer renklerin herhangi bir kombinasyonuyla elde edilemeyen 3 pigment rengidir. Bu ana renkler kırmızı, sarı ve mavidir. Diğer tüm renkler bu 3 tondan türetilir.

İkincil renkler — turuncu, yeşil ve mor — ana renklerin karışımıyla elde edilir. Bir ana renk ile bir ikincil rengin karışımı ise üçüncül renkleri oluşturur.

TASARIMDA RENK KULLANIMI

Renk ile çalışırken, özellikle tasarım ve baskıda iki yöntem ayırt edilir: eklemeli ve çıkarıcı. Monitör, ekran veya televizyon gibi dijital ortamlarda renkler kırmızı, yeşil ve mavi (RGB) ışıkla oluşturulur. Basılı medya, baskılar veya nesneler için boya ve boyalar ise camgöbeği, macenta ve sarı (CMY) ile oluşturulur. RGB ile çalışmaya eklemeli kullanım, CMY ile çalışmaya ise çıkarıcı kullanım denir.

EKLEMELİ RENK – RGB

Eklemeli renkler, iki veya daha fazla renkli ışık kaynağının birleştirilmesiyle oluşturulur. RGB renk sistemi eklemeli renge bir örnektir, çünkü kırmızı, yeşil ve mavi ana renkleri çeşitli derecelerde birleştirerek birçok farklı renk oluşturur. Üçü de maksimum derecede birleştirildiğinde saf beyaz oluşur. Minimum derecede birleştirildiğinde ise siyah oluşur.

ÇIKARICI RENK – CMYK

Öte yandan çıkarıcı renkler, bazı ışık dalga boylarını tamamen veya kısmen emerek (çıkartarak) ve diğerlerini yansıtarak oluşur. Çıkarıcı renkler beyazla başlar. Beyaz ışığa, örneğin mürekkep gibi filtreler eklediğinizde, bu beyaz ışık renk görünümü kazanır. CMYK renk sistemi çıkarıcı renge bir örnektir, çünkü fotoğraflar, dergiler ve tüm basılı materyaller ışığı yansıtmak ve emmek için çıkarıcı renkleri kullanır.

Tasarım ve baskıda renklerin farklı kullanımları hakkında daha fazla bilgi için Renk Alanları makalemizi okuyun.

RENK HAKKINDA DAHA FAZLA BİLGİ EDİN

Pantone renk sistemi ve ötesinde renk teorisi ve yönetimi hakkında bilgi sahibi olmanıza yardımcı olacak daha fazla rehber ve kaynağı keşfedin.